Mikołaj Smoczyński
Temporary (Con) Temporary
Praca Mikołaja Smoczyńskiego Temporary (Con) Temporary należy do cyklu Secret Performance powstającego w latach 1983—1993 w pracowni na ulicy Zana 11 w Lublinie. Pomieszczenie to stało się miejscem wielu dokamerowych działań, „performansów” fotograficznych. Artysta traktował możliwości fotografii w sposób kreatywny, poddając światłoczuły materiał na kliszach długim czasom ekspozycji (aspekt performatywny dzieła). Uzyskane w ten sposób odbitki przedstawiały odrealnione, abstrakcyjne kompozycje, aranżowane przez artystę na podłodze pracowni. Smoczyński traktował ją jak malarskie płótno, na którym eksperymentował ze skalą, światłem, czasem i procesami destrukcji. Ten rodzaj działań artystycznych rozpoczął jeszcze w stanie wojennym. Skoncentrowanie się na doświadczeniu indywidualnym, wewnętrznym pomogło mu odciąć się od nieakceptowanej rzeczywistości.
Mikołaj Smoczyński określał siebie jako artystę mianem realisty. Jest to określenie przewrotne, gdyż jego sztuka rozwijała się na pograniczu realnego w sposób podstawowy i wydobywającego się na zewnątrz przeczuwanego. Początkiem procesu twórczego było w jego wypadku zetknięcie się z przestrzenią, a przede wszystkim z jej materialną strukturą, tj. podłogą, ścianami, kształtem.
Prace tytułowane Temporary (Con) Temporary to wielkoformatowe czarno-białe zdjęcia w kształcie pionowych prostokątów. Ok. 2/3 górnej części kompozycji to jednolita czarna powierzchnia stykająca się z popękaną, jakby łuszczącą się strukturą w odcieniach szarości wypełniającą dół fotografii. By ją uzyskać, Smoczyński posmarował podłogę pracowni klejem stolarskim, który po pewnym czasie wysechł i popękał. Uwagę zwraca aksamitna czerń górnej partii zdjęcia, kontrastowo zestawiona z wyrazistą fakturą pierwszego planu. Efekt ten artysta uzyskał, doświetlając dodatkowo latarką pozytywy w procesie ich wywoływania. Specjalne kadrowanie, głęboki światłocień, duża skala odbitek sprawiły, że na fotografiach z cyklu Sercet Performance widać rzeczywistość odrealnioną, nierozpoznawalną, niepokojącą.
Mikołaj Smoczyński (1955—2009) był malarzem, fotografem, rysownikiem oraz performerem, twórcą obiektów i instalacji. Od 1979 niemal do śmierci pracował jako pedagog na Wydziale Artystycznym UMCS w Lublinie.
Artysta znany jest z instalacji typu site-specific oraz czarno-białych fotografii kreacyjnych nasuwających skojarzenia z malarstwem abstrakcyjnym. W swoich pracach koncentrował się na specyfice używanego materiału oraz rozważaniach związanych z miejscem i przestrzenią. Istotą jego sztuki jest indywidualne doświadczenie, uchwycone w relacji do rzeczywistości w procesie przemiany. Instalacja pojawiła się w jego twórczości jako konsekwencja malarstwa, które stało się przestrzenne. Artysta postanowił zapisać te zmieniające się stany przestrzeni, do czego najlepiej nadawała się dokumentacja fotograficzna. Przez pewien czas robił w pracowni instalacje przeznaczone tylko do fotografowania (Secret Performance, 1983—1993).
Mikołaj Smoczyński był twórcą inspirującym dla wielu artystów przez swoją niezwykłą indywidualność, autonomiczność, szczerość, oryginalność i radykalizm w sztuce. Wywodził ją z malarstwa, które deformował, szukał nowych form i nowych znaczeń.